Sociale veiligheid is een onderwerp dat binnen steeds meer organisaties op de agenda staat. En terecht: mensen presteren beter en voelen zich prettiger als ze zich veilig en gewaardeerd weten. Maar hoe zorg je ervoor dat medewerkers of leden zich écht veilig voelen? Dat ze elkaar durven aanspreken, feedback durven geven én weten wat wenselijk gedrag is? 

Het verrassende antwoord: spelvormen. Spelenderwijs leren blijkt een krachtige manier te zijn om bewustzijn te creëren, gedrag bespreekbaar te maken én tot echte verandering te komen. In deze blog lees je waarom dat zo goed werkt, wat de voordelen zijn, waar je op moet letten, en hoe je dit in de praktijk toepast. We sluiten af met een inspirerend voorbeeld van Yoconfio, een organisatie die spellen ontwikkelt rondom sociale veiligheid. 

 Inhoudsopgave

1. Waarom werkt leren via spellen zo goed?
2. Wat houdt leren via spel precies in?
3. De voordelen op een rijtje
4. Let op deze valkuilen
5. Hoe zet je spellen op een goede manier in?
6. Spellen als onderdeel van cultuurverandering
7. Praktijkvoorbeeld: NO-GO ZONE! van Yoconfio

Waarom werkt leren via spellen zo goed? 

Leren via spelvormen wordt vaak onterecht als iets kinderlijks gezien. In werkelijkheid sluit het juist perfect aan bij hoe ons brein leert. Spel activeert nieuwsgierigheid, betrokkenheid en emotie. Het verschil met een klassieke training? Je doet actief mee in plaats van passief te luisteren. Daardoor is de impact vaak veel groter. 

Spellen: 

• Creëren een veilige oefenomgeving waarin je fouten mag maken en experimenteren. 

• Zorgen voor plezier, waardoor mensen sneller openstaan om te leren. 

• Versterken onderlinge samenwerking en communicatie. 

• Maken abstract gedrag concreet en tastbaar. 

Wanneer je in een spelsituatie gedrag ervaart, voelt en bespreekt, blijft de boodschap veel beter hangen dan wanneer je er alleen over leest of luistert. 

Wat houdt leren via spel precies in? 

Leren via spellen betekent dat je spelelementen inzet om bepaalde kennis, vaardigheden of gedragingen aan te leren. Dat hoeft geen ‘wedstrijd’ te zijn – het gaat niet om winnen, maar om reflectie, inzicht en gesprek. 

Enkele voorbeelden van spelvormen die hier goed bij passen: 

• Kaartspellen over gewenst en ongewenst gedrag. 

• Rollenspellen met herkenbare situaties van de werkvloer of vereniging. 

• Bordspellen die dilemma’s en keuzes inzichtelijk maken. 

• Digitale serious games die sociale interactie nabootsen. 

• Escape rooms rond thema’s als grensoverschrijdend gedrag of uitsluiting. 

De kracht ligt in het ervaringsleren: zelf ervaren wat er gebeurt, voelen hoe je reageert en ontdekken welke keuzes je kunt maken. 

De voordelen op een rijtje 

Het inzetten van spellen om sociale veiligheid te bevorderen, brengt veel voordelen met zich mee: 

1. Lastige onderwerpen worden bespreekbaar
   Onderwerpen zoals intimidatie, micro-agressies of uitsluiting kunnen gevoelig liggen. Een spelcontext verlaagt die drempel. 

2. Veiligheid en openheid 
   De speelse vorm maakt het makkelijker om je open te stellen, fouten te durven maken of gevoelige kwesties te bespreken. 

3. Actieve participatie 
   Iedereen doet mee – ook de mensen die in reguliere trainingen wat meer op de achtergrond blijven. 

4. Leren door ervaring 
   Wat je zelf ervaart, blijft beter hangen dan wat je alleen hoort of leest. Inzichten beklijven dus langer. 

5. Zelfreflectie
   Je wordt als deelnemer uitgenodigd om kritisch naar je eigen gedrag te kijken. Hoe zou ik reageren in deze situatie? 

6. Samen leren
   Spellen bevorderen teamgevoel en stimuleren gesprek, wat bijdraagt aan een gezamenlijke cultuurverandering. 

Let op deze valkuilen 

Hoewel spellen enorm waardevol kunnen zijn, zijn er ook risico’s als ze niet goed worden ingezet. Let daarom op de volgende valkuilen: 

• Geen duidelijke leerdoelen
  Zonder een goed doel en onderbouwing blijft het bij “een leuk spelletje” zonder diepgang. 

• Onveilige sfeer
  Spellen over gedrag en veiligheid kunnen gevoelig zijn. Zorg altijd voor goede begeleiding door een ervaren trainer of gespreksleider. 

• Te weinig herkenning
  Als de spelsituaties niet aansluiten op de praktijk van de deelnemers, haken ze snel af. 

• Geen opvolging
  Een spel mag nooit een losse eenmalige activiteit zijn. Zorg voor vervolg en verankering in beleid en praktijk. 

Kortom: een spel is geen trucje, maar een krachtig instrument dat onderdeel moet zijn van een breder leertraject of cultuurverandering. 

Hoe zet je spellen op een goede manier in? 

Als je werk wilt maken van sociale veiligheid via spel, is een zorgvuldige aanpak essentieel. Denk aan de volgende stappen: 

1. Formuleer een helder doel
   Wat wil je bereiken? Meer bewustwording? Gesprekken op gang brengen? Concrete gedragsverandering? 

2. Kies het juiste spel
   Niet elk spel past bij elke doelgroep of context. Zorg dat de inhoud herkenbaar en relevant is voor jouw mensen. 

3. Investeer in goede begeleiding 
   De rol van de facilitator is cruciaal. Deze persoon moet een veilige setting creëren én kunnen omgaan met weerstand of emoties. 

4. Bouw het in in een groter geheel
   Combineer het spel met trainingen, beleid, intervisie of leiderschapssessies. 

5. Zorg voor opvolging 
   Wat gebeurt er ná het spel? Welke inzichten worden vastgelegd? Wat wordt er concreet mee gedaan? 

Essentiële randvoorwaarden voor succes 

Wil je het maximale effect halen uit leerzame spelvormen? Dan zijn er een aantal randvoorwaarden waaraan je moet voldoen: 

• Psychologische veiligheid: deelnemers moeten het gevoel hebben dat ze zonder oordeel hun mening kunnen geven. 

• Heldere spelregels: iedereen moet weten wat er verwacht wordt en wat er met de uitkomsten gebeurt. 

• Inclusiviteit: zorg dat het spel voor iedereen toegankelijk is en herkenbare situaties bevat. 

• Beleidsmatige aansluiting: het spel moet niet losstaan van de rest van je HR- of veiligheidsbeleid. 

• Voldoende tijd en ruimte: neem de tijd om écht de diepte in te gaan en te reflecteren – vóór, tijdens en na het spel. 

Spellen als onderdeel van cultuurverandering 

Een veilige organisatiecultuur ontstaat niet vanzelf. Daarvoor is structurele aandacht voor gedrag nodig. Spellen kunnen hierin het verschil maken. Door regelmatig spelvormen in te zetten: 

• Wordt gedrag zichtbaar gemaakt

• Ontstaan gesprekken die normaal uit de weg worden gegaan

• Ontstaat meer onderling begrip en samenwerking

• Worden duidelijke normen met elkaar gedeeld

Maar let op: een spel op zichzelf verandert geen cultuur. Het moet deel zijn van een bredere beweging waarin ook leiderschap, beleid en voorbeeldgedrag worden meegenomen. 

Praktijkvoorbeeld: NO-GO ZONE! van Yoconfio 

Bij Yoconfio geloven ze in de kracht van spelenderwijs leren. Daarom ontwikkelden zij de NO-GO ZONE! spellenreeks, speciaal ontworpen om sociale veiligheid bespreekbaar te maken. De spellen zijn inzetbaar binnen: 

• Bedrijven en organisaties 

• Onderwijsinstellingen 

• Sportclubs en verenigingen 

• De openbare ruimte 

Het spel bevat praktijkvoorbeelden rondom ongewenst gedrag, gekoppeld aan heldere definities. Spelers gaan samen in gesprek over wat wel en niet acceptabel is. De spellen zijn laagdrempelig, maar raken de kern. Begeleiding door een gespreksleider zorgt voor diepgang en veiligheid. 

Door NO-GO ZONE! te combineren met workshops of leiderschapstrainingen, ontstaat er niet alleen bewustwording, maar ook daadwerkelijke gedragsverandering. 

Tot slot: tijd om het spel serieus te nemen 

Spellen zijn geen speeltjes. Ze zijn krachtige, bewezen tools om mensen in beweging te krijgen – ook als het gaat om lastige, gevoelige onderwerpen zoals sociale veiligheid. Door bewust te kiezen voor spelenderwijs leren, creëer je openheid, reflectie en dialoog. En daarmee leg je een stevige basis voor een veilige werk- of leeromgeving. 

Wil jij bouwen aan een cultuur waarin mensen zich gezien, gehoord en veilig voelen? Dan is het misschien tijd om... een spel te spelen.